Elektronik edebiyat tartışmalara oldukça açık olan ve teknolojinin de değişip gelişmesiyle kesin çizgilerle tanımlayamadığımız bir alandır. Elektronik edebiyat ismi için dijital edebiyat ve siber edebiyat ifadelerinin de kullanıldığını görmek mümkün. Ancak bu ifadelerin tam olarak birbirlerini karşıladığını söyleyemeyiz.
Karşılaştırmalı bir şekilde giderek elektronik edebiyatı tanımlayacak olursak elektronik edebiyatı oluşturabilmek için teknolojik aletlere ihtiyaç olduğunu fakat baktığımızda dijital edebiyat ‘’oluşturmak’’ için teknolojik aletlere gereksinim olmadığını söyleyebiliriz. Bu ne anlama geliyor? Dijital edebiyat basılı eserlerin e-kitap, sesli kitap ve benzeri şekillerde dijital ortama taşınması yoluyla yapılır. Yani dijital edebiyat başlı başına ‘’oluşturulmaz’’. Zaten var olan eserler teknolojik aletler aracılığıyla farklı biçimlere dönüştürülürler. Bununla birlikte, elektronik edebiyat için durum böyle değildir. Elektronik edebiyat eserleri teknolojik cihazların içerisinde ve onlarla beraber oluşturulurlar. Elektronik edebiyat eserleri dijital ortama özgüdürler. (Gencelli, 2022) Dijital ortam içerisinde var olurlar. Yazarları, editörleri bu ortamların varlığı devam ettiği sürece sektörün içindedirler. Elektronik edebiyat ise teknolojik cihazlar aracılığıyla deneyimlendiği için anlatımı soyut kaçmakta ve sınırları kesinleştirilememektedir.
Duygu Tosun Gencelli bu konuda yayımladığı Elektronik Edebiyatın Temelleri isimli makalesinde Retteberg’den alıntıladığı cümlede şöyle söylemiştir:
Elektronik edebiyatın yaratım, korunma ve sergilenme için kodlara gereksinim duyduğunu bir bilgisayar tarafından çalıştırılmadığı sürece bir elektronik edebiyat çalışmasını deneyimlemenin, onu okumanın ve belki de üretmenin bir yolu olmadığını söylemektedir. Elektronik edebiyat günün sonunda deneysel bir edebiyattır. Bu eserleri üreten yazarlar ve sanatçılar temelde bilgisayarların yokluğunda var olamayacak yeni anlatı biçimleri ve şiirsel yaklaşımlarla ilgilenmektedir.
Elektronik edebiyat, kendi içinde karışıklıklara sahip olmasına rağmen basılı edebiyattan çok rahat bir şekilde ayrılmaktadır. Basılı edebiyatta elektronik edebiyata göre okurla daha az etkileşim olduğunu söylemek yanlış olmaz. Elektronik edebiyat okuyucusu interaktif hikâyelerde seçimler yaparak, animasyon, grafik, görsellik, video içeren metinler içerisinde gezinebilir ve bu hikâyeleri çok boyutlu olarak deneyimleyebilirken, basılı edebiyatta bu mümkün değildir.
Aynı zamanda elektronik edebiyatta ana amaç sadece metnin nasıl yazıldığı, teması, üslubunun önemi değildir. Aynı zamanda metni nasıl ilerletebileceğini, değiştirebileceğini, seçimlerini nasıl yapacağını da çözmek, öğrenmek oldukça mühimdir.
Elektronik edebiyatı genel çerçevede tanımlayabilmek adına karşılaştırmalar yaptıktan sonra biz çeviribilimle ilgilenen öğrenciler için asıl can alıcı noktaya geldik: Bu metinlerin nasıl çevrileceği, çeviri süreçleri ve çevirmenin buradaki rolü…
Öncelikle çevirmen metni çevirirken sadece yazılı içeriği değil, eserin içinde bulunan animasyonları, görselleri, interaktif öğeleri ve bunun gibi birçok unsuru da metinle örtüşecek bir biçimde çevirmek durumundadır. Burada şöyle bir zorlukla karşılaşılması mümkündür: Yazarlar bu soyut dünyanın içerisinde yeni edebiyat biçimleri denerken, bir çevirmenin hem teknolojik cihaz ve programlardaki gelişmeleri takip etmesi hem de bu biçimleri benimseyip onları hedef dile uygun bir şekilde çevirmesi gerekir.
Üç nesilde gelişimi incelenen elektronik edebiyatın ilk iki nesilden kalma video şiirler, hipermetinsel kurgular, botlar, sanal gerçeklik ve artırılmış gerçeklik gibi eserlerin yanı sıra üçüncü nesilde, yani günümüz dünyasında Snapchat, Instagram veya Facebook gibi sosyal medya platformlarında yapılan Mem ve GIF gibi paylaşımların da bu alanın içine girdiğini ve çevirmenlerin bu noktada çeviri yaparken kültür aktarımına oldukça dikkat etmeleri gerekmektedir.
Temelde edebiyat çevirmenliğinde yaşanan sorunlarla burada da karşılaştığını ancak işin içerisine biraz daha teknolojinin ve teknik bilginin girdiğini söyleyebiliriz.
Yazar: Feriha Merve Kocabayır
Editör: Can Türkoğlu
Kaynaklar: Bouchardon, S., Meza, N., Translating a work of digital literature into several languages: a case study (2021)
Gencelli, D., Elektronik Edebiyatın Temelleri, 2022
Dokuz Eylül Üniversitesi Çeviri Topluluğu 
Yorum bırakın